اتیوپی دومین کشور پرجمعیت آفریقا پس از نیجریه با ۱۰۵ میلیون نفر جمعیت است. این کشور همچنین یکی از کم توسعه ترین کشورها در جهان محسوب میشود که در شاخص توسعه انسانی سازمان ملل در بین ۱۸۹ کشور در رتبه ۱۷۳ قرار دارد. مانند دیگر کشورهای کم درآمد آفریقا، اتیوپی در حال حاضر با چالش عظیمی برای ایجاد یک سیستم آموزشی جامع و کارآمد در میان رشد سریع جمعیت  خود روبرو است. اتیوپی در مقایسه با دیگر کشورهای آفریقایی زیر صحرای آفریقا در کاهش رشد جمعیت موفق بوده است و در حال حاضر نرخ باروری نسبتاً پایینی نسبت به استانداردهای آفریقایی دارد، اما با این وجود جمعیت آن تا سال ۲۰۵۰ به ۱۹۱ میلیون نفر افزایش می یابد که بیش از ۴۰ درصد از جمعیت آند در حال حاضر زیر ۱۵ سال سن دارد.

علیرغم رونق اقتصادی اتیوپی سیستم آموزشی این کشور هنوز توسعه نیافته است و با مشارکت پایین و مشکلات کیفی روبرو است  وضعیتی که تا حدی دهه ها از توسعه اقتصادی محروم بوده است. همانطور که بانک جهانی اشاره کرده است، اتیوپی به دلیل درگیری های مسلحانه، قحطی و بحران های بشردوستانه در بیشتر قرن بیستم "یکی از محروم ترین کشورها از نظر تحصیلی در جهان" بوده است.

اتیوپی که با جیبوتی، اریتره، کنیا، سومالی، سودان جنوبی و سودان همسایه است، در منطقه ای از جهان واقع شده است که از نظر سیاسی بسیار ناپایدار است. این کشور در تاریخ اخیر خود از خشونت سیاسی و تغییرات سیاسی اساسی رنج برده است. پس از چندین دهه حکومت مطلقه سلطنتی، یک رژیم نظامی سوسیالیستی طرفدار شوروی  بهنام درگ در سال ۹۷۴ ، هایل سلاسی، امپراتور فقید اتیوپی را برکنار کرد؛رویدادی که پس از ۱۷ سال جنگ داخلی و سرکوب وحشیانه سیاسی تا نابودی دنبال شد. سرانجام در سال ۱۹۹۱ سرنگون شد.

در همان زمان، اتیوپی چندین جنگ علیه سومالی و منطقه الحاق شده اریتره انجام داد، که پس از ۳۰ سال جنگ در سال ۱۹۹۳ از اتیوپی مستقل شد. بر اساس برآوردها، بین ۱ تا ۱.۵ میلیون اتیوپیایی بین اواسط دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ کشته شدند که اکثر آنها در جنگ داخلی اتیوپی به قتل رسیده‌اند.

اتیوپی که به طور رسمی جمهوری دموکراتیک فدرال اتیوپی نامیده می شود از این راه زیادی در دوران تاریکی پشت سر گذاشته است، اگرچه بحران های گرسنگی و شورش های جدایی طلبانه در مناطقی مانند منطقه اوگادن ، که عمدتاً ساکن آن قوم سومالی هستند، همچنان ادامه دارد. درک این نکته ضروری است که اتیوپی کشوری از لحاظ قومی و منطقه ای بسیار متنوع است که بیش از ۸۰ قبیله و قوم مختلف در آن زندگی می کنندکه مردم آن به  بیش از ۷۰ زبان صحبت می‌کنند.

اوروموس بزرگترین گروه قومی را تشکیل می دهد که ۳۴ درصد از جمعیت اتیوپی را تشکیل می دهد و عمدتا در مناطق پست غربی جنوب غربی متمرکز شده اند. پس از آنها  قوم آمهرا حدود ۲۷ درصد که در ارتفاعات مرکزی، سکنی دارند. سایر گروه‌های عبارتند از تیگراناس و سومالیس، که هر دو حدود ۶ درصد کل جمعیت را تشکیل می دهند ، و همچنین قوم سیدماس حدود ۴ درصد که بیشتر انها در جنوب واقع شده اند. در سرشماری اخیر اتیوپی در سال ۲۰۰۷ ، تقریباً ۴۳ درصد از اتیوپیایی ها مسیحی قبطی و ۳۴ درصد آنها را مسلمان بودند.

اتیوپی چند قومی اتیوپی همچنان وضعیت شکننده ای دارد، اما در دو دهه گذشته از نظر سیاسی تا حدودی پایدارتر و از نظر اقتصادی بسیار پویاتر شده است. اتیوپی یک کشور اقتدارگرا با آزادیهای سیاسی و مطبوعات محدود است. که از سال ۱۹۹۱ توسط همان ائتلاف سیاسی یعنی جبهه دموکراتیک انقلابی مردم اتیوپی اداره می شود.

توسعه اقتصادی اتویپی چشمگیر بوده است تا جایی که اقتصاددادنان اقتصاد اتیوپی را "اقتصاد ببر آفریقایی" می نامند. اتیوپی سریع ترین رشد اقتصادی را در آفریقا دارد و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) به طور متوسط ​​۱۰ درصد در دهه گذشته است. بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۷ ، سرانه تولید ناخالص داخلی بیش از پنج برابر افزایش یافت و از ۱۳۶ دلار به ۷۶۸ دلار رسید ، در حالی که تعداد اتیوپیایی هایی که با درآمد کمتر از ۱.۲۵ دلار در روز زندگی می کنند به ۳۱ درصد در سال ۲۰۱۱ کاهش یافته است (بر اساس گزارش ۵۶ در سال ۲۰۰۰ ، طبق گفته بانک جهانی)

این کشور اکنون با پروژه های زیربنایی وسیع، از ساخت بزرگترین سد برق آبی آفریقا گرفته تا بزرگراه های جدید و سیستم راه آهن برقی که اتیوپی محصور در خشکی را با بندر جیبوتی دریای سرخ متصل می کند در حال پیشرفت است. در سال ۲۰۱۵، پایتخت اتیوپی، آدیس آبابا، یک سیستم راه آهن سبک شهری جدید افتتاح کرد که در نوع خود تنها سیستمی در آفریقای جنوبی و خارج از آفریقای جنوبی محسوب میشود و این در حالی است که اتیوپی حتی برنامه هایی برای پرتاب ماهواره ساخت داخل به فضا دارد.

تاریخچه آموزش در اتیوپی

پیش از این آموزش در اتیوپی از منظر مذهبی در مدارس کلیساها و صومعه ها به تعداد کمی از نخبگان و بیشتر مردان ارائه می شد. آموزش مدرن غربی تا قرن بیستم وارد اتیوپی نشد اما به آرامی توسعه یافت. تنها ۳.۳ درصد از جمعیت سنین دبستان در سال ۱۹۶۱ به مدرسه رفتند،که آن زمان یکی از پایین ترین نسبت های ثبت نام در آفریقا بود. برخلاف سایر کشورهای آفریقایی، جایی که حاکمان استعمارگر اروپایی سیستم‌های آموزشی مدرن را بر اساس الگوی خودشان اعمال کردند، سیستم آموزشی اتیوپی - از نظر فنی - بومی توسعه یافت. اتیوپی با مدت کوتاهی از اشغال نظامی توسط ایتالیا از ۱۹۳۶ تا ۱۹۴۱، تنها کشوری در آفریقا است که هرگز مستعمره نشد.

با این حال، سیستم آموزشی اتیوپی به طور ذاتی تحت تأثیر عوامل خارجی شکل گرفت. برای جبران کمبود پرسنل واجد شرایط در اتیوپی، دولت شاهنشاهی اتیوپی معلمان، مدیران و مشاوران آموزشی را از کشورهایی مانند فرانسه و مصر وارد کرد. همچنین در زمان تلاش برای ایجاد سیستم آموزشی مدرن تر در اوایل قرن بیستم ، مدارس خصوصی خارجی را به کشور دعوت کرد. فرانسوی، زبان آموزش در بسیاری از مدارس اتیوپی تا سال ۱۹۳۵ بود.

پس از جنگ جهانی دوم، تلاش ها برای ایجاد یک سیستم آموزش جمعی مدرن شدت گرفت، اما این بار تحت تأثیر مشاوران آموزش و پرورش از انگلیس و ایالات متحده. در این دوره، برنامه های درسی بریتانیایی بود و انگلیسی به عنوان زبان آموزش در مدارس متوسطه مطرح شد. به همین ترتیب، سیستم آموزش عالی اتیوپی در ابتدا با مشارکت گسترده خارجی توسعه یافت. پس از تأسیس دانشگاه آدیس آبابا در سال ۹۵۰ ، تعداد انگشت شماری از کالج ها در طول این دهه تأسیس شد که اکثر آنها توسط مهاجران غربی اداره می شد و کارکنان اصلی آنها در این دانشگاه ها خارجیان بودند.  تا اوایل دهه ۱۹۷۰ سیستم آموزش عالی اتیوپیایی گسترش یافت.

تحت کمیته درگ مارکسیست-لنینیستی، سیاست های آموزشی تحت تأثیر مشاوران آموزش و پرورش کشورهای کمونیستی مانند اتحاد جماهیر شوروی و آلمان شرقی قرار گرفت. در حالی که کمیته درگ آموزش را سیاسی کرد و از آن برای تلقین ایدئولوژیک خود استفاده نمود تا جایی که نرخ ثبت نام دوره ابتدایی را افزایش داد. همچنین برنامه ای در مقیاس بزرگ برای افزایش سواد  بزرگسالان راه اندازی کرد-این کمپین با وجود جنگ داخلی مورد ستایش بین المللی قرار گرفت و نرخ بیسوادی ملی را کاهش داد. هزینه های تحصیل به ازای هر دانش آموز عالی به نفع هزینه های نظامی کاهش یافت و بسیاری از دانشگاهیان کشور را ترک کردند.

رشد نظام آموزشی اتیوپی

سیستم آموزشی اتیوپی در دهه‌های پس از سرنگونی حکومت درگ در سال ۱۹۹۱ به سرعت گسترش یافته است. نرخ ثبت نام در آموزش ابتدایی، از ۲۹ درصد در سال ۱۹۸۹ به ۸۶ درصد در سال ۲۰۱۵ رسید. آمارهای دولت اتیوپی گزارش می دهد که تعداد مدارس ابتدایی از ۱۱۰۰۰ در سال ۱۹۹۶ به ۳۲۰۴۸ در سال ۲۰۱۴  به طور متوسط سه برابر شده است، در حالی که تعداد دانش آموزان ثبت نام شده در این مدارس از کمتر از ۳ میلیون نفر به بیش از ۱۸ میلیون نفر رسیده است. در تحصیلات متوسطه، ثبت نام کلی بسیار کمتر است، اما با این وجود نسبتاً اندک است که در در سطح از آموزش از ۱۶ درصد در سال ۱۹۹۹ به ۲۶ درصد در سال ۲۰۱۵ (UIS) رسید.

بخش آموزش عالی نیز همینطور، از آغاز راه پر پیچ و خمی زیادی را طی کرده است. در سال ۱۹۸۶ فقط سه دانشگاه دولتی، ۱۶ کالج و شش موسسه تحقیقاتی وجود داشت که کمتر از ۱۸۰۰۰ دانشجو  در آنها تحصیل می‌کردند. امروزه ۳۰ دانشگاه دولتی و خصوصی وجود دارد. اتیوپی قبل از اوایل دهه ۱۹۹۰  حتی یک موسسه عالی خصوصی نداشت ، اما در حال حاضر ۶۱  موسسه خصوصی معتبر در این کشور  وجود دارد. تعداد کل دانشجویان عالی در موسسات دولتی و خصوصی بیش از ۲۰۰۰ درصد افزایش یافته است، یعنی  از ۳۴،۰۰۰ در ۱۹۹۱ به ۷۵۷،۰۰۰ در ۲۰۱۴ .

رشد سریع در دهه های گذشته بار سیستم  دولت را  سنگین کرده و مجموعه ای از مشکلات جدید مانند کمبود بودجه و افت کیفیت را باعث شده است. با وجود این، پیشرفت چشمگیری در افزایش دسترسی به آموزش و پرورش بوجود آمده است. برخی از ناظران اکنون سیستم آموزشی اتیوپی را در وضعیت بحرانی قلمداد میکنند که دستاوردهای کمی در زمینه هایی مانند ثبت نام ابتدایی  و از نظر کیفیت آموزشی و نتایج یادگیری در بر داشته است.

برای مثال، میزان سواد بزرگسالان اتیوپی ۳۹ درصد (۲۰۱۲) میباشد که هنوز یکی از پایین ترین نرخ در جهان است. همچنین ناهنجاریهای قابل توجهی در مشارکت در آموزش و پرورش بین مناطق روستایی و مراکز شهری، به ویژه آدیس آبابا، و همچنین بین خانوارهای کم درآمد و گروههای جمعیتی ثروتمندتر و بین دختران و پسران وجود دارد. نرخ ترک تحصیل در این کشور یکی  از بالاترین نرخها در جهان است، فقط کمی بیش از ۵۰ درصد از کودکان ثبت نام شده تحصیلات ابتدایی را گذرانده‌اند. نرخ مشارکت نیز در سطوح بالاتر تحصیلی به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.

در بخش سطوح عالی، کیفیت آموزش به دلیل کمبود بودجه، امکانات و زیرساختهای ضعیف، کلاسهای شلوغ، سطح کافی آمادگی تحصیلی در بین دانش آموزان و کمبود کادر آموزشی واجد شرایط، دچار مشکل شده است. تنها ۱۵ درصد از مربیان دانشگاه دارای مدرک دکترا در سال ۲۰۱۵ بودند. بسیاری از دانشجویان توسط مربیان جوان و بی تجربه ای که فقط دارای مدرک کارشناسی بودند، آموزش دیده بودند. در نتیجه خروجی تحقیقات دانشگاهی بسیار پایین است، به طوری که اتیوپی در مطالعات مقایسه‌ای که در آن  تحقیقات و نوآوری ها ارزیابی شده است، مانند شاخص نوآوری جهانی، در رتبه پایین تری از سایر کشورهای آفریقایی مانند رواندا، سنگال، تانزانیا یا اوگاندا قرار گرفته است.

بیکاری فزاینده در میان فارغ التحصیلان دانشگاه های اتیوپی، سوالاتی را در مورد کیفیت و مناسب بودن برنامه های درسی دانشگاهی مطرح می‌کند که برای نیازهای فعلی بازار کار این کشور نامناسب تلقی می شود. همچنین تفاوت های زیادی در کیفیت بین دانشگاه های دولتی و تعداد زیادی از ارائه دهندگان موسسات خصوصی کوچک تر وجود دارد که بسیاری از آنها کیفیت خوبی ندارند. نخست وزیر سابق ملس زنوی در سال ۲۰۱۰ تا آنجا پیش رفت که دانشگاه های خصوصی را متهم کرد که "نه تنها آموزش غیر استاندارد ارائه می دهند بلکه عملاً فقط مدارک و گواهینامه تحصیلی چاپ میکنند".

مهمتر از همه، دسترسی به تحصیلات عالی در اتیوپی به شدت محدود شده است: در حالی که نرخ مشارکت در آموزش عالی اکنون بیشتر از سایر کشورهای شرق آفریقا مانند تانزانیا یا اوگاندا است اما نسبت ثبت نام ناخالص تحصیلات عالی اتیوپی ۸.۱ درصد در سال ۲۰۱۴ بوده است و  نرخ مشارکت خانواده های دارای وضعیت مالی بسیار پایین بسیار کم است که در این میان زنان در سال ۲۰۱۴ تنها ۳۰ درصد از کل دانش آموزان دبیرستان را تشکیل         می دادند.

مهاجرت دانش آموختگان به خارج از کشور

اطلاعات کمی در مورد مهاجرت دانش آموختگان به خارج از کشور وجود دارد. هیچ آمار عمومی در مورد تحرک ورودی و خروجی در دسترس نیست، اما می توان فرض کرد که تعداد دانشجویان بین المللی در اتیوپی اندک است ، با توجه به این که کشور درگیر فقیر و جنگ است به سختی میتوان گفت  دانشگاه های این کشور در سطح جهانی  یک مقصد تحصیلی برای خارجیان محسوب میشود.

با این وجود، دولت اتیوپی و موسساتی مانند بانک جهانی دانشجویان را از کشورهای جنوب صحرا تشویق می کند تا در موسساتی مانند دانشگاه آدیس آبابا با برنامه های بورسیه محدود تحصیل کنند. این امکان وجود دارد که تعداد قابل توجهی از دانشجویان آفریقایی، به ویژه دانشجویانی از کشورهای همسایه مانند سومالی، در موسسات آموزش عالی اتیوپی  ثبت نام کرده باشند، اما با توجه به فقدان داده های مشخص، این امر حدسی است. دانشگاه آدیس آبابا بزرگترین دانشگاه اتیوپی، تنها ۱۲۰ دانشجوی بین المللی را در سال ۲۰۱۶ ثبت نام کرد. دانشگاه مکله، یکی دیگر از دانشگاه های دولتی بزرگ، تا سال  ۲۰۱۷ ۸ تنها ۸۸ دانشجوی بین المللی داشت.

از طرفی دیگر  تعداد دانشجویان اتیوپیایی که در مقاطع تحصیلی خارج از کشور ثبت نام کرده اند از ۳۰۰۳ نفر در سال ۱۹۹۸ به ۶۴۵۳ نفر در سال ۲۰۱۷ دو برابر شده است. با این حال، برای در نظر گرفتن این تعداد، در حال حاضر ۸۹.۰۹۴ نیجریه ای ، ۱۴.۰۱۲ کنیایی و ۱۲،۹۸۸ سودانی در حال تحصیل در مقاطع تحصیلی در دانشگاه های خارجی هستند.

این شکاف به احتمال زیاد ناشی از کمبود درآمد در اتیوپی است. به جز نیجریه، که تقریباً دو برابر دانش آموزان عالی دارد، اتیوپی دارای دانشجویان عالی رتبه بیشتری نسبت به کنیا و سودان میباشد. با این حال، درآمد سرانه اتیوپی به میزان قابل توجهی پایین است و خانوارهای با درآمد متوسط ​​کمتر قادر به تحصیل در خارج از کشور هستند. بر اساس یک نظرسنجی از دانشجویانن بین المللی اتیوپی، اکثریت آنها قبلاً در مدارس متوسطه خصوصی و بین المللی تحصیل کرده اند،  این نشان می دهد که از خانواده های مرفه شهری هستند. اما به نظر می رسد حتی این دانشجویان تا حد زیادی به بودجه بورس تحصیلی وابسته هستند: ۷۲ درصد از دانشجویان مورد بررسی از بورسیه کامل و ۱۱ درصد دیگر از کمک هزینه تحصیلی جزئی برخوردار بودند.

اتیوپی دارای سابقه مهاجرت و فرار مغزها از زمان حکومت درگ است ، زمانی که بسیاری از متخصصان و روشنفکران اتیوپی برای فرار از آزار و خشونت از کشور فرار کردند. بنا به برخی آمارها ، اتیوپی در این مدت ۷۵ درصد نیروی کار ماهر خود را از دست داده است.

مهاجرت به خارج از کشور از آن زمان تاکنون ادامه داشته است، نه تنها به دلیل خشونت سیاسی بلکه به دلیل کمبود فرصت های شغلی و موانع سخت برای تحرک اجتماعی در اتیوپی. این روند منجر به ظهور جوامع بزرگ دیاسپورای اتیوپی در کشورهایی مانند انگلستان و ایالات متحده شد، جایی که اتیوپیایی ها پس از نیجریه ای ها اکنون بزرگترین گروه مهاجران آفریقایی هستند. این روندها در انگیزه های دانشجویان بین المللی اتیوپی نیز منعکس می شود: طبق نظرسنجی فوق، اکثر دانش آموزان معتقدند تحصیل در خارج از کشور با افزایش تحصیلات بهتر چشم انداز شغلی آنها را افزایش می دهد و با کسب تحصیلات بهتر از آنچه ممکن است در بازار کار به آنها حس رقابت می دهد.

ایالات متحده محبوب ترین کشور مقصد در بین دانشجویان متقاضی تحصیل در اتیوپی است که ۲۴.۵ درصد از ثبت نام های بین المللی را تشکیل می دهد. فراتر از ایالات متحده، دانشجویان بین المللی اتیوپی در تعداد کمتری در کشورهای مختلف از جمله فنلاند، هند، ایتالیا، نروژ ، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، کره جنوبی و ترکیه پراکنده شده اند.

هیچ اطلاعات برای کشور چین در دسترس نیست ، اما این کشور در سالهای اخیر به یکی از مقاصد اصلی تحصیل اتیوپیایی ها تبدیل شده است. چین تا کنون بزرگترین شریک تجاری اتیوپی است و از طریق مشارکت های دانشگاهی و برنامه های بورسیه ، تبادل دانشگاهی را به طور فعال ترویج می کند. تنها در سال ۲۰۱۸ ، دولت چین بیش از ۱۴۵۰ بورسیه تحصیلی برای اتیوپیایی ها اعطا کرد که بیشتر آنها برای آموزش های حرفه ای کوتاه مدت و همچنین برنامه های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه های چین بود. بر اساس ارقام چینی، تعداد دانشجویان اتیوپیایی که در چین در مقاطع تحصیلی غیر دولتی تحصیل کرده اند از سال ۲۰۱۱ تا کنون بیش از سه برابر افزایش یافته و در سال ۲۰۱۶ به ۲۸۲۹ نفر رسیده است.

در ایالات متحده، بر اساس داده های درهای باز موسسه آموزش بین المللی، تعداد دانشجویان اتیوپیایی در سال ۱۹۸۴/۸۵ به ۲۱۲۰ دانش آموز رسید و قبل از کاهش تا اوایل سال ۲۰۰۰ ، به اوج خود رسید و به ۲۱۲۰ دانش آموز رسید. جریانهای ورودی از اتیوپی از آن زمان تاکنون دارای نوسان بوده است ، اما عموماً در مسیر صعودی قرار دارند. بین سالهای تحصیلی ۲۰۰۷/۰۸ و ۲۰۱۶/۱۷ ، تعداد دانشجویان اتیوپیایی در ایالات متحده ۴۰ درصد از ۱۳۱۶ به ۱۸۴۷ دانشجو افزایش یافت. اکثریت دانشجویان اتیوپیایی-۵۹ درصد-در مقطع کارشناسی ثبت نام کرده اند در حالی که ۲۶ درصد در مقطع کارشناسی ارشد و ۱۵ درصد در آموزش های عملی اختیاری و برنامه های بدون مدرک تحصیل کرده اند. در کانادا، تعداد دانش آموزان اتیوپیایی در طول دهه گذشته دو برابر شده است، اما بر اساس داده های دولت در سال ۲۰۱۷ با ۴۰۵ دانش آموز کم است.

پایان قسمت اول